Fleischmann H0/N modelspoor

Fleischmann historie

De geschiedenis van Fleischmann GmbH und Co. begint in 1887, het jaar waarin Jean Fleischmann te Neurenberg een graveerwerkplaats begint. waar hij bronzen en tinnen figuurtjes en modellen van was, gips en messing maakte. Enige tijd later start Fleischmann met blikken speelgoed waarbij hij met technieken experimenteert die zijn ontwerpen mechanisch in beweging kunnen zetten. Fleischmann benadert plaatselijke speelgoedfabrikanten die zijn modellen op de markt brengen.

Vanaf 1898 produceert Fleischmann voor het eerst zelf speelgoed, zoals loopdieren, fonteinen, zwemdieren, duikboten en stoommachines. In 1901 verwerft Jean Fleischmann een patent voor ontwerpen waarmee zijn zwemdieren en duikboten echt onder water kunnen. Dit maritieme speelgoed is een succes en levert hem een gouden medaille op, voor Fleischmann een aanmoediging productie van zijn zwem- en waterdieren voort te zetten. Tevens krijgt hij van Duitse rederijen opdracht blikken modelschepen te bouwen.

De jaren 1930 zijn de jaren van groei. Het speelgoedassortiment breidt gestaag uit met allerlei metalen modellen, waaronder vliegtuigen en metaalbouwdozen. In 1938 koopt Fleischmann de speelgoedfabriek Doll & Co en krijgt daarmee de beschikking over ontwerpen van modelspoortreinen in schaal 0, (1:43,5) en een aantal stoommachines. In datzelfde jaar begint Fleischmann met de productie van modeltreinen naar gewijzigde, eigen ontwerpen waarvan de realistische details opvallend zijn. In 1939 is Fleischmann gedwongen de fabriekscapaciteit voor de oorlogsproductie in te zetten en is er geen fabricage van speelgoed.

Vlak na de oorlog start de vervaardiging van nuttige gebruiksvoorwerpen. Na de valutaherwaardering van 1948 komt de productie van speelgoed weer op gang waarbij Fleischmann zich geheel op modelspoor richt. In 1949 presenteerde het bedrijf een 2-rail gelijkstroom modelspoortrein in schaal 0. Een bijzonderheid, want tot die tijd reden modeltreinen op een 3-rail stroomsysteem.

In 1952 presenteerde Fleischmann op de Nürnberger Spielwarenmesse de eerste treinmodellen in de compactere schaal H0 (1:87). Om precies te zijn: de treinen waren net een fractie groter: 1:82. In navolging van andere modelspoorfabrikanten zoals Märklin wijzigt Fleischmann de treinmodellen al snel in de exacte schaal 1:87. In de jaren vijftig heeft Fleischmann twee categorieën modeltreinen: schaalgetrouwe, gedetailleerde treinen voor de verzamelaar en eenvoudiger, degelijke modellen voor kinderen: de Start Serie en A Serie. Daarnaast is er in de periode 1955-1959 productie van batterij- en uurwerktreinen. Voor de markt in de VS maakte Fleischmann naar Amerikaanse voorbeelden aangepaste stoomlocomotieven van de oorspronkelijk Duitse series BR 01, BR 24 en BR 80, voorzien van koeienvangers, doorlopende handgrepen en schijnwerper op de rookkastdeur. Tot halverwege de jaren zestig zijn deze modellen ook in Duitsland te koop. Tevens loopt de productie van 0-modellen, stoommachines en blikken schepen nog door. Vanaf 1959 stopt Fleischmann met schepen en treinen in schaal 0 ten gunste van H0-treinen-productie.

In 1967 had Fleischmann met een model van de stoomlocomotief BR 55 een primeur met aandrijving in de sleeptender in plaats van in de locomotief, een betrouwbaar concept dat vele concurrerende merken hebben overgenomen. In navolging van treinenfabrikant Arnold die vanaf 1960 als eerste seriematig treinen in schaal N (1:160) produceerde, volgde Fleischmann in 1968 met een assortiment in deze schaal onder de naam Piccolo. Eveneens in 1967 was Fleischmann met de introductie van autoracebanen in schaal 1:32 weer terug in het speelgoed. Deze serie Auto-Rallye producten was een enorm succes: tussen 1967 en 1987 zijn diverse startsets en circa vijfendertig verschillende automodellen voor de racebaan geproduceerd. Fleischmann racebanen hebben onmiskenbaar andere slotcar fabrikanten geïnspireerd tot ontwikkeling van eigen kwalitatieve producten.

In de jaren 1970 wordt het Fleischmann-treinenprogramma weer verder uitgebreid, onder andere met een aantal Nederlandse H0-modellen, zoals een Heineken-bierwagen, NS passagiersrijtuig type Plan W met reclamebanen en Grolsch Bier opdrukken en een geel/grijze NS elektrische locomotief serie 1200.

In 1982 introduceert Fleischmann het nieuwe solide H0 railsysteem Profi Gleis. Deze rails hebben als verschil met de gangbare open messing Modell Gleis een gesloten, laag ballastbed en nikkelzilveren spoorstaven. Enige tijd later volgt de Profi-koppeling, waarmee rijtuigen kunnen worden kort gekoppeld. Voor de Nederlandse markt kwam in hetzelfde jaar een belangrijk H0-model: de tweedelige NS Sprinter Plan Y in geel met blauwe reclamebanen. In 1986 bracht Fleischmann een eigen digitaal systeem op de markt: FMZ, waarmee meerdere treinen onafhankelijk van elkaar konden worden bestuurd. Het tweedelige H0 treinstel Plan V (Mat. ’64) en het dieselelektrische treinstel Wadloper in N waren nieuwe Nederlandse modellen.

In de jaren 1990 worden de modellen verder geperfectioneerd. Vrijwel al het rollend materieel wordt af-fabriek van kortkoppelingen voorzien. Van 1993 tot 2009 produceerde Fleischmann speciaal voor kinderen fantasie-treinmodellen onder de naam Magic Train: robuuste treinen met locomotieven en wagens in schaal 0e (1:45) waarvan de onderstellen konden op gewone H0-rails rijden. De locomotieven en wagons leken hiermee op een industriebaan met een spoorbreedte van ongeveer 750 mm. Halverwege de jaren ’90 presenteert Fleischmann de Pendolino, een Italiaans model met een in bochten werkend kantelbaksysteem. Deze techniek komt later in het model van de ICE-T terug.

In het nieuwe millennium investeert Fleischmann meer in de digitale techniek. Het Fleischmann FMZ-systeem is niet populair en heeft weinig uitbreidingsmogelijkheden. In samenwerking met elektronicafabrikant Uhlenbrock brengt Fleischmann de Twin Center uit, een centrale met twee regelunits die de formaten FMZ, DCC en Selectrix ondersteunt, waarmee een groot aantal magneetartikelen kan worden geschakeld en bovendien van een interface is voorzien waarmee de centrale via geschikte software met een pc is te koppelen. In 2002 presenteert het bedrijf de eerste H0-stoomloc met digitale sounddecoder. In 2007 kwam een compleet nieuw Nederlands model in H0 op de markt: de Syntus Lint in zowel  2-rail gelijkstroom-, als 3-rail wisselstroom. Hoewel de veelzijdige Twin techniek in startsets vrij goed verkocht, kozen veel hobbyisten bij aankoop van een losse centrale toch voor het zustermodel van Uhlenbrock. Ook een later uitgebrachte handregelaar, desgewenst met het Twin Center te koppelen, sloeg niet aan.   

Na 2005 kwam Fleischmann in financiële moeilijkheden en zocht nieuwe investeerders. In 2008 nam de firma Modelleisenbahn Holding GmbH, die al eigenaar was van het Oostenrijkse Roco, Fleischmann over. In de erop volgende jaren slonk het personeelsbestand van driehonderdveertig in 2007 naar honderdtachtig in 2010 naar slechts drieëndertig eind 2015. De jaaromzet liep van 18,2 miljoen euro in 2009 terug naar 15 miljoen in 2014. De bedrijfsactiviteiten verlaten Neurenberg en werden naar Heilsbronn en Arad verplaatst. De voormalige bedrijfspanden zijn tot woonhuizen verbouwd. Ook onder de hoed van Modelleisenbahn Holding GmbH bleven verkopen helaas teveel achter. In 2015 werd voor Fleischmann faillissement aangevraagd, maar na overeenstemming met de schuldeisers mochten overgebleven werknemers de productie en distributie van modeltreinen onder het merk Fleischmann zelfstandig voortzetten. Intussen had Roco een eigen, gebruiksvriendelijk digitaal-systeem uitgebracht, de handregelaars Lokmaus en Multimaus. Deze locmuis kwam ook terug in de digitale Fleischmann startsets. Het latere Z21® systeem van grote centrale met talloze mogelijkheden maakte Roco een serieuze concurrent voor andere aanbieders en oversteeg hiermee ook partner Fleischmann. Bovendien had het H0-Roco-programma een aantal treinenmodellen die (ooit) ook bij Fleischmann waren vertegenwoordigd. In 2019 besloot de bedrijfsleiding daarom het H0-programma geheel bij Roco onder te brengen; onder de merknaam Fleischmann komen uitsluitend nog modellen in schaal N op de markt.

Summary in English

Fleischmann and Co. GmbH was established in 1887 when Jean Fleischmann started his engraving workshop in Nuremberg, Germany. His initial productions were models and figurines made of wax, plaster, bronze, brass and tin. In the 1890s Jean Fleischmann experimented with mechanisms to make moving toys; some of his designs were produced by local manufacturers. In 1898 Jean Fleischmann commenced his own toy manufacturing: tin animals, fountains, u boats and steam engines. His designs were immensely popular and rewarded. After the acquisition of toy manufacturer Doll & Co. in the 1930s, Fleischmann produced its first train model in scale 0 (1:43,5). During WWII the Nazi-regime claimed the Fleischmann factory for military war production. In 1949 the factory was back in toy production and presented a new 2-track (DC) scale 0 train. A real scoop, because up till then every electrical toy train had been 3-rail (AC). In 1952 the first H0 scale train was introduced, however the scale wasn’t exactly 1:87, but near 1:82. To compete with other train brands such as Märklin, Fleischmann quickly switched to an accurate H0 gauge. In 1959, the scale 0 manufacturing ceased. The 1960s and 70s marked the years of expansion and success. New toys were introduced, such as the ever popular 1:32 Auto-Rallye slot racetrack. Until 1987, several starter kits and over thirty five car models were made. In the 1980s new groundbreaking products like H0 Profi tracks and FMZ digital system were introduced. During the 1990 models were perfected and equipped with short couplers. Between 1993 and 2009 the sturdy Toy Train series, developed especially for children was produced. Locos and cars were fantasy models in scale 0e (1:45), but ran on normal H0 tracks. In the early 2000s, Fleischmann mainly invested in digital technology. The Twin Center, developed in cooperation with Uhlenbrock was a sophisticated and versatile system, but unfortunately never gained popularity. After 2005 sales dropped and Fleischmann searched for new investors. In 2008 Modelleisenbahn Holding GmbH, who also own Austria based Roco, took over Fleischmann. Many new items now became joined Roco-Fleischmann productions, like the Multimaus digital controllers and the completely new Z21® digital system. To further save production cost and delete parallel items, Fleischmann stopped H0 models and tracks from 2019 onwards. Fortunately for Fleischmann fans the N-gauge range lives on with many newly issued products every year. Meijer & Blessing Hobby carries almost the complete Fleischmann product range. The actual stock is displayed on our website. You can order online in our web shop, or visit our store in Rotterdam centre, about 15 mins. from Rotterdam Central Station.